Zandvliegen zijn bloedetende vliegen, niet te verwarren met zandvlooien.
De zandvlieg komt vooral in het Middellandse zeegebied voor. Hier verspreiden ze ziektes als hartworm en leishmaniasis. Jaarlijks sterven hier heel wat honden aan.
Zandvliegen zijn kleine vliegjes en onderfamilie van de tweevleugeligen (bloedetende vliegen en muggen). Qua uiterlijk lijken ze nog het meest op een mug, daarom behoren deze ook wel tot de onderorde der muggen.
Over de zandvlieg
Het zandvliegje is lichtbruin tot geel van kleur en heeft twee doorzichtige harige vleugels. Net als de mug en steekvlieg heeft ook de zandvlieg een lange steeksnuit. Zodra het vliegje zich voedt met bloed, is dit duidelijk aan het achterlijf zichtbaar. Deze krijgt dan namelijk een rode kleur.
Let op: zandvlieg of sandfly is ook een veelgebruikte benaming voor andere bloedzuigende vliegen en insecten. De Nieuw-Zeelandse sandfly is donker van kleur, waardoor deze door westerlingen niet als zandvlieg wordt herkend.
Zandvliegen komen in het Middellandse zeegebied voor. Denk aan populaire vakantiebestemmingen zoals Spanje, Italië, Portugal, Griekenland en Malta. Ook komen zandvliegen in Zuid-Frankrijk en Turkije voor. In landen rond het Middellandse zeegebied vliegen ze van de lente tot de herfst rond. Een aantal soorten zandvliegen zijn ook al in België en Duitsland gesignaleerd.
Voeding mannetje en vrouwtje
Zowel de mannetjes als vrouwtjes leven van plantensappen. Zandvliegen zijn voornamelijk bij schemerlicht actief. Bij wind kunnen deze lichtgewicht insecten moeilijk vliegen, waardoor ze minder actief zijn. Hiermee vertonen ze hetzelfde gedrag als muggen.
Voortplanting van de zandvlieg
Voor de voortplanting heeft het vrouwtje van de zandvlieg een bloedmaaltijd nodig. Het is dan ook alleen het vrouwtje dat steekt en bloed zuigt. Bekendste prooien van de zandvlieg zijn zoogdieren, vogels en reptielen. Soms zijn ook mensen het slachtoffer van de zandvlieg.
Na de bloedmaaltijd legt het vrouwtje honderden eitjes. Deze komen na 4 tot 20 dagen uit, afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Het larvale stadium duurt 20 tot 30 dagen. De larven voeden zich met dierlijke uitwerpselen, schimmels en rottende bladeren. Hierna verpoppen de larven, waarna er volwassen zandvliegen uitkomen.
Zandvliegen brengen parasieten over
Veel zandvliegen zijn drager van verschillende virussen of parasieten. Een bekend virus waarmee zandvliegen besmet zijn is het chandhipura virus. Dit virus veroorzaakte in India in het jaar 2010 een ernstige uitbraak van rabiës.
Zandvliegen verspreiden ook hartworm, een rondworm die in de longslagader van honden leeft. In sommige gebieden verspreiden zandvliegen ziekten als blauwtong, westnijlziekte en malaria. De zandvlieg is echter vooral berucht vanwege het veroorzaken van leishmaniasis (zandmugziekte).
Bij leishmaniasis ontstaan er huidzweren en zwellingen aan de slijmvliezen. Het aantal rode bloedcellen daalt snel, waardoor er bloedarmoede ontstaat. De lever en milt raken vergroot en werken niet optimaal. Bij zweren op de slijmvliezen kan het hele gezicht vervormd raken. Verder treedt er gewichtsverlies, hevige koorts diarree of hoesten op. Leishmaniasis kan lichte verschijnselen veroorzaken, maar ook dodelijk zijn.
Zandvliegbeet
Wie gestoken is door een zandvlieg vertoont dezelfde symptomen als bij een normale muggensteek.
Er verschijnt een lichterode zwelling van de huid. De plek of het bultje kan hevig jeuken. Het is belangrijk om niet te krabben; dit vergroot de kans op infectie. Verschillende middelen werken jeukstillend, vooral wanneer deze middelen bedoeld zijn voor de behandeling van muggenbeten.
Behandeling van leishmaniasis
Er bestaat geen vaccin (afweermiddel) tegen leishmaniasis. Behandeling bestaat uit het toedienen van medicatie, hoewel deze behandeling niet altijd op tijd komt.
Zandvliegjes bestrijden – het weren van de zandvlieg
Wie naar gebieden rond de Middellandse Zee reist kan het beste voorzorgsmaatregelen nemen. Ter preventie werkt DEED zeer effectief. Ook het extract van citroen-eucalyptusolie werkt zeer goed. Daarnaast is het belangrijk om huisdieren niet in de avonduren buiten te laten. Slapen onder een klamboe en het gebruik van een ventilator houdt zandvliegjes tegen.
Insectenwerende middelen zijn vooral voor muggen bedoeld, maar werken ook tegen zandvliegen. Je hoeft dus niet direct op zoek naar een apart middel tegen zandvliegen.
Bronnen:
Afbeelding: Frank Collins